วุฒิอาสาธนาคารสมอง ภาคตะวันออก

       สืบเนื่องจากสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ได้ทรงมีพระราชดำรัสเกี่ยวกับธนาคารสมอง เมื่อวันที่ ๑๑ สิงหาคม ๒๕๔๓ ในการนำผู้ที่เกษียณอายุที่มีความรู้ความเชี่ยวชาญ มีสุขภาพแข็งแรงและจิตอาสา มาร่วมกันพัฒนาสังคมและประเทศชาติ ต่อมาคณะรัฐมนตรีได้มีมติเมื่อวันที่ ๑๕ สิงหาคม ๒๕๔๓ มอบหมายให้ สศช. เป็นหน่วยทะเบียนกลางธนาคารสมอง ทำหน้าที่รวบรวมข้อมูล จัดทำทำเนียบผู้ทรงคุณวุฒิ ซึ่งเรียกว่า "วุฒิอาสาธนาคารสมอง” และประสานและเชื่อมโยงกับเครือข่ายต่าง ๆ เพื่อให้วุฒิอาสาฯ ได้นำความรู้ ประสบการณ์ และความเชี่ยวชาญ มาช่วยงานที่สอดคล้องกับความต้องการของหน่วยงานและเป็นประโยชน์ต่อส่วนรวม
       รองเลขาธิการฯ กล่าวต่อไปว่า การขับเคลื่อนงานธนาคารสมองดำเนินการใน ๒ ส่วน โดยส่วนแรก สศช. ได้ร่วมกับ มพท. จัดกิจกรรมให้ความรู้เกี่ยวกับทิศทางการพัฒนาประเทศ เพื่อเติมพลังความรู้ให้แก่วุฒิอาสาฯ เป็นระยะๆ ส่วนที่ ๒ วุฒิอาสาฯ ร่วมทำงานกับภาคีเครือข่ายในพื้นที่อย่างสอดคล้องกับยุทธศาสตร์และแผนการพัฒนาประเทศในระดับต่าง ๆ ตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ผ่านกิจกรรมและโครงการต่าง ๆ ที่หลากหลายและเป็นรูปธรรม ตามความต้องการของหน่วยงาน ชุมชน และบริบทของแต่ละภูมิสังคม ในทั่วทุกภาคของประเทศ โดยเน้นการสร้างและขยายเครือข่ายการทำงานร่วมกันของวุฒิอาสาฯ และภาคีเครือข่ายการพัฒนาในพื้นที่ ทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน ประชาสังคม และชุมชน
      สำหรับการประชุมวุฒิอาสาธนาคารสมองภาคตะวันออก ได้มีการจัดประชุมแล้ว ๒ ครั้ง เมื่อเดือนกรกฎาคมและสิงหาคมที่ผ่านมา เป็นการประชุมเพื่อนำเสนอผลการขับเคลื่อนงานที่ผ่านมาของวุฒิอาสาฯ ทั้ง ๘ จังหวัดภาคตะวันออก สังเคราะห์บทเรียนจากการขับเคลื่อนการพัฒนาในพื้นที่ ทั้งสถานการณ์ ปัญหา ปัจจัยความสำเร็จ ผลกระทบจากภายในและภายนอก โอกาส และความท้าทาย และระดมความคิดเห็นแนวทาง/ทิศทางการขับเคลื่อนในพื้นที่ (Look Forward) ที่นำไปสู่การพัฒนาที่สมดุล พึ่งพาตนเอง มีการเจริญเติบโตอย่างมีเสถียรภาพและยั่งยืน ในประเด็นร่วมของภาคตะวันออกใน ๕ ประเด็น ได้แก่ การพัฒนาบนฐานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (ดิน น้ำ ป่า ขยะ) การเป็นศูนย์กลางอาหารปลอดภัย การจัดการท่องเที่ยวชุมชนบนชีวิตวิถีใหม่ การสร้าง ชุมชนน่าอยู่/เมืองยั่งยืน และการสร้างการเรียนรู้บนฐานชุมชน ทางรอดของชุมชนตะวันออก
      รองเลขาธิการฯ กล่าวในตอนท้ายว่า การประชุมครั้งนี้เป็นการนำผลสรุปการประชุมทั้ง ๒ ครั้ง มานำเสนอเป็นภาพรวมของภาคตะวันออก ทบทวนและเติมเต็มในส่วนที่ยังไม่สมบูรณ์ในประเด็นต่าง ๆ และประเด็นการขับเคลื่อนงานร่วมกันในอนาคตของภาคีเครือข่ายภายในและภายนอกพื้นที่ เพื่อนำเสนอในการประชุม ๒๐ ปีธนาคารสมองในปีหน้าต่อไป โดยวันแรก เป็นการบรรยาย เรื่อง "แนวทางการพัฒนาประเทศตามยุทธศาสตร์ชาติ แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ ๑๒ เป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน แผนพัฒนาภาคตะวันออกบนฐานของปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง และดัชนีความก้าวหน้าของคนในภาคตะวันออก” และเวทีเสวนายกระดับการขับเคลื่อนการพัฒนา "วิถีตะวันออกวิถีแห่งความสุข สร้างสังคมเสมอภาคและเท่าเทียม” ภายหลังสถานการณ์โควิด – ๑๙ และวันที่สอง เป็นการนำเสนอแนวคิดและแนวทางการขับเคลื่อนการพัฒนาภาคตะวันออกเมืองยั่งยืน เพื่อแก้ไขปัญหาความยากจนและลดความเหลื่อมล้ำ การระดมความคิดเห็นจัดทำและนำเสนอแผนปฏิบัติการ "ภาคตะวันออกเมืองยั่งยืน สร้างสังคมเสมอภาคและเท่าเทียม และสรุปผลการประชุม โดยภายในงานมีการจัดนิทรรศการนำเสนอยุทธศาสตร์การพัฒนาประเทศระดับต่าง ๆ และผลการขับเคลื่อนงานของวุฒิอาสาฯ และภาคีการพัฒนาของทั้ง ๘ จังหวัดภาคตะวันออก

      ในขณะนี้ประเทศไทยมียุทธศาสตร์ชาติ ๒๐ ปี และแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ ๑๒ ซึ่งได้กำหนดทิศทางและภาพอนาคตที่ชัดเจน เพื่อนำไปสู่ความมั่นคง มั่งคั่ง ยั่งยืน ที่เศรษฐกิจดี สังคมไม่มีปัญหา และการพัฒนายั่งยืน
      โลกยุคความปกติใหม่ (New Normal) ต้องเผชิญกับความท้าทายใหม่มากมาย แม้คาดกันว่าโควิด - ๑๙ อาจเบาบางลงได้ภายใน ๒ ปี แต่อาจต้องเผชิญกับโรคระบาดใหม่อีกเป็นระลอก จึงจำเป็นต้องปรับทั้งวิธีคิดและการบริหารจัดการพัฒนาประเทศ ให้สอดคล้องกับสภาวะความเป็นจริงในยุคใหม่ ตามแนวคิดคนเป็นศูนย์กลางแบบบูรณาการอย่างแท้จริง และเสริมสร้างระบบให้เอื้อต่อการเข้ามามีส่วนร่วมของทุกภาคส่วน ด้วยการสร้างพลังอำนาจของชุมชนของทุกภาคส่วนของสังคมให้มีความเข้มแข็ง
      ประเทศไทยจะต้องเปลี่ยนการเกิดวิกฤติโควิด – ๑๙ ให้เป็นโอกาสในการพัฒนา โดยปรับแนวทางการพัฒนาบางส่วนเพื่อนำไปสู่จุดหมายที่ตั้งไว้ ขณะนี้ทรัพยากรการท่องเที่ยวกำลังฟื้นตัว ด้านสุขภาวะและการแพทย์ของไทยได้รับการยอมรับไปทั่วโลก ที่สามารถจัดการควบคุมโรคได้เป็นอย่างดี ส่วนด้านอาหารของประเทศไทยนับว่าเด่นที่สุด ได้รับความนิยมอย่างมาก และด้านการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ ในภูมิภาคต่าง ๆ ของไทยมีวัฒนธรรมที่น่าสนใจมากมาย
      การเกิดวิกฤตโควิด – ๑๙ เปิดโอกาสให้ประชาชนระดับฐานรากสามารถสร้างนวัตกรรมและเศรษฐกิจของตนเอง แต่จำเป็นต้องมีผู้เข้าไปส่งเสริม ซึ่งวุฒิอาสาฯ ควรจะเข้าไปสนับสนุนในจุดนี้ โดยการสร้างความเข้มแข็งให้แก่ชุมชน ในโลกยุคใหม่นี้มีความใกล้ชิดกันทางไซเบอร์แต่ห่างกันทางกายภาพ การเชื่อมโยงข้อมูลข่าวสารทางกายภาพอย่างไร้พรมแดน นับเป็นโอกาสในการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ให้เกิดความคิดสร้างสรรค์ นวัตกรรมใหม่ ๆ และสุขภาวะ โดยเฉพาะกิจกรรมทางเศรษฐกิจที่สังคมไทยมีความเข้มแข็งและได้เปรียบ เช่น การรักษาพยาบาล การดูแลสุขภาพป้องกันโรค การแพทย์แผนไทย ความมั่นคงทางอาหาร เป็นครัวของโลก การท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ สิ่งแวดล้อม มรดกทางวัฒนธรรมของชาติ และการจัดบริการดูแลผู้สูงอายุ เป็นต้น
      ดังนั้น วุฒิอาสาฯ จะต้องพยายามเรียนรู้ตลอดชีวิต มีการปรับตัว และเป็นผู้นำการเปลี่ยนแปลง ซึ่งทักษะในการเรียนรู้นับว่ามีความสำคัญ จะต้องมีความรู้ทั้งในแนวราบและแนวดิ่ง ในการที่วุฒิอาสาฯ จะเข้าไปทำงานกับเครือข่ายต่าง ๆ ขอให้ยึดหลักการทรงงานในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๙ "เข้าใจ เข้าถึง พัฒนา” ก็จะประสบความสำเร็จในการทำงาน

      สรุปว่า สศช. จะนำผลจากการประชุมในครั้งนี้ไปประมวลประเด็นการพัฒนา เพื่อส่งกลับมาให้วุฒิอาสาฯ ภาคตะวันออกประสานการขับเคลื่อนต่อไป โดยจะนำประเด็นสำคัญไปนำเสนอในการประชุม ๒๐ ปีธนาคารสมอง ตลอดจนนำเสนอภาพการขับเคลื่อน "ปฏิบัติการแห่งการเรียนรู้ (SDGs Lab)” ของภาคตะวันออกในเวทีระดับประเทศต่อไป